7036 sayılı iş mahkemeleri kanununun 01.01.2018 tarihinden itibaren bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi ve işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade taleplerinde dava açmadan önce arabulucuya başvurulmuş olmasını dava şartı haline getirmesinden bu yana geçen süre altı ay olmuştur. Bu süreçte gerçekleşen rakamlar bu sürecin çok başarılı bir şekilde ilerlediğini göstermektedir.
Geçtiğimiz yıl 6 aylık süreçte İş mahkemelerine açılan dava sayısı 120.000 iken bu yıl bu sayı 31.668’dir. Geçen yıla oranla bu yıl 88.332 dava dosyası azalmıştır.
6 aylık süreçte zorunlu olarak arabulucuya yapılan müracaat sayısı 163 557 ‘dir. Bu dosyaların 38.600 ‘ünde işçi ve işveren anlaşamamış, 72750 dosyada ise taraflar masadan anlayarak kalkmıştır.
Arabuluculuğun bu kadar başarılı olmasında yatan etkenleri tek tek sayacak olursak;
a-Arabuluculuk süreci resmiyetten uzaktır. Taraflar arabuluculuk sürecinde kendisini süre kısıtlaması olmadan anlatabilmektedir. Süreç boyunca her türlü resmiyetten uzak bir şekilde süreci ilerletmektedirler. Süreç esnasında mola verilmekte,çay kahve ikramı olmakta, istem halinde ikinci, üçüncü oturumlar verilmektedir. Taraflar özgür iradeleri ile süreci sürdürüp sürdürmemekte serbestlerdir.
b-Masraf çok azdır.Bu süreçte yapılacak masraf çok azdır. Arabulucu istemez ise ücret dahi almamaktadır. İlk müracaatta hiçbir ücret alınmamakta, anlaşma olmaz ise masrafı ve arabulucu ücretini devlet ödemektedir. Eğer taraflar anlaşırlar ise ücret anlaşılan miktarın %6 sı yada tarafların anlaştığı bir rakam olmaktadır. Ortaya çıkan miktar dava yolu ile çözülen işçi işveren uyuşmazlıklarındaki miktarın %20 si ile %30 arasında bir rakama tekabül etmektedir.Mahkemelerde bu masrafları kaybeden taraf çekmekte iken arabuluculukta masraflar taraflarca eşit olarak karşılanmaktadır. Yada masrafları kimin karşılayacağını taraflar kendileri karar vermektedirler.
c-Süre kısadır. İşçi işçi uyuşmazlıklarında görülen davalarda ortalama süre 450 gündür. Bu süreye istinaf ve temyiz aşamaları dahil değildir. Arabuluculukta ise çözüme beklide 30 dakikada ulaşabilirsiniz. En fazla 4 günlük bir süreçte bu işi bitirebilirsiniz.
d-Gizlilik. Arabuluculuk süreci gizlidir. Taraflar bunun aksini kararlaştırmadıkça hep de gizli kalacaktır. Değer çalışanlara davalara emsal teşkil etmez. Başkalarının duymasını, bilmesini istemediğiniz konular hep gizli kalacaktır. Oysa davalar alenidir. Herşey herkes tarafından öğrenilebilir. Arabuluculukta gizliliğin ihlali hapis cezası ile cezalandırılmaktadır.
e-Eşitlik. Arabuluculukta taraflar masada eşittir. Bu eşitlik ile ilgili en ufak bir tereddütte süreci sonlandırabilirler. Taraflar bu sonlandırma neticesinde hiçbir yaptırıma tabi değillerdir.
Arabuluculuk sürecinin başarılı bir şekilde ilerlemesi nedeniyle iş davalarında %70 e varan bir azalma oldu. Bu başarılı süreç ilerleyen zamanlarda Aile Mahkemesi ile ilgili davalarda ve ticari davalarda da uygulanması gündemdedir. Özellikle yeni kurulan başkanlık sisteminde de Adalet Bakanlığı’na Abdülhamit GÜL’ün atanması nedeniyle bu yöndeki uygulamalarda bir sapma olmadan aynı kararlılıkla sürdürüleceği düşüncesindeyiz.
Ortalama iş dava dosya sayısı 200.000 i bulması gerekirken arabuluculuk sürecinin başarılı bir şekilde sürmesi nedeniyle 2018 yılında bu dosya sayısının 70.000’lerde kalması hatta daha da aşağılara çekilmesi hiç de zor görünmemektedir.
Avukat Uzman Arabulucu
AHMET ÇOBAN
